Vandaag exact 500 jaar geleden, publiceert de Augustijner monnik Martin Luther zijn 95 stellingen tegen de misbruiken van de katholieke Kerk. Het is de start van het protestantisme.
Vier jaar later – in 1521 – vinden de eerste Nederlandse Bijbelvertalingen en de boeken van Luther hun weg naar Gent. Bij de bijeenkomst van de Staten-Generaal in dat jaar verzamelt de pauselijke nuntius meer dan driehonderd Lutherse geschriften. Hij verbrandt ze op 25 juli. De Gentse drukkers schrikken hier niet voor terug en blijven vertalingen van Luthers werk uitgeven. Of ze dit doen uit overtuiging of uit winstbejag is niet zeker. Wel is zeker dat al in het voorjaar van 1522 de Raad van Vlaanderen opnieuw ketterse boeken in beslag neemt bij twee boekbinders-verkopers om ze daarna te laten verbranden.
In de periode 1521-1530 worden achtentwintig personen vervolgd in Gent om de “quade leeringhe”. Vervolging en ballingschap brengt vier van deze eerste Gentse lutheranen in Antwerpen waar ze een ongemeen drukke Lutherse activiteit ontplooien. De eerste terechtstelling van een protestant vindt in 1530 plaats. Een ridder van het heilig Graf, Joos de Backere, wordt zwaar gestraft om zijn lutherse sympathieën: zijn tong wordt doorstoken, zijn haar afgebrand; drie jaar lang moet hij een rood kruis op zijn rechtermouw dragen. Hij blijft nochtans zijn overtuiging trouw en wordt daarom op 28 november 1530 op de Vrijdagmarkt verbrand.
Deze ketterverbranding zet een punt achter de hervormingsgezinde activiteit in Gent. De eerstvolgende jaren worden geen meldingen meer gemaakt van vervolging van lutheranen.
Maar daarmee is de protestantse tsunami niet voorbij. Het is slechts de eerste golf. In de jaren 1550 groeit de aanhang van andere protestantse bewegingen: de wederdopers, hugenoten en de calvinisten. In de lente van 1566 wordt de kettervervolging opgeschort wat leidt tot de hagenpreken buiten de stadsmuren. Deze leiden tot de Beeldenstorm in augustus 1566: in Gent worden kerken, kloosters, hospitalen en kapellen vernield. De repressie van Alva en zijn “Raad van Beroerten” is heftig. Eind 1577 wordt in Gent de Calvinistische Republiek uitgeroepen. Het Gentse voorbeeld krijgt snel navolging in elke stad van het Graafschap Vlaanderen: Vlaanderen is calvinistisch geworden. Alexander Farnese maakt hier een einde aan in 1584-1585 en brengt de Zuidelijke Nederlanden terug onder de katholieke Spaanse kroon. Het wegwissen van de reformatie met de contrareformatie kan beginnen!
Bron: Johan Decavele, De dageraad van de Reformatie in Vlaanderen (1520-1565). Brussel, Paleis der Academiën, 1975.